Baza danych – Vademecum

(Użytkowe gatunki drewna)

DAGLEZJA JEDLICA

(Pseudotsuga menziesii (Mirbel ) Franco)

Pseudotsuga douglasii

rys. Stanisław Spława-Neyman

Nazwy handlowe i regionalne

daglezja zielona, jedlica, jedlica zielona, daglezja Douglasa (Polska), Dougals vert, Sapin de Douglas (Francja), Douglasie, Oregon pine (Niemcy), Douglasia, Abete adoroso d'America (Włochy), Columbian Pine, Yellow Fir (Wielka Brytania), Canadian Douglas, Pugetsound pine (Kanada), Douglas Fir, Oregon Fir, Oregon Spruce, Red Fir, DouglasPine, Puget sun pine (USA).

Oznaczenie botaniczne

Synonim botaniczny

Pseudotsuga taxifolia Britt., Pseudotsugadouglasii Carr.

Gatunki podobne

Pseudotsuga macrocarpa Mayr.,Pseudotsugajaponica Beissn

 Daglezja zielona (Pseudotsuga douglasii)

fot. Stanisław Spława-Neymann

Występowanie

Ogólnie uznanych jest 5-6 gatunków jedlicy: 2 w Ameryce Płn., 2 w Chinach i 2 w Japonii. Poprawna nazwa to: Pseudotsuga menziesii Franco 1950 - jedlica Menziesa, jedlica Douglasa - jedlica zielona (daglezja). Daglezja zielona jest uważana za równoznaczną z typem Pseudotsuga menziesii - j.w. lub wyróżniona jako odmiana geograficzna - varietasviridis.

Daglezja modra (siwa), dawniej uważana za odrębny gatunek, obecnie uznawana za varietas glanca. Gatunek ten ma dużą zmienność, tak że wyróżniana bywa forma pośrednia - forma szara - forma caesia lub nawet varietas caesia.

Gatunek ten występuje w zachodniej Ameryce Płn. - ma rozległy zasięg wzdłuż Oceanu Spokojnego, wyspy Vancouver w Kanadzie do Stanu Nowy Meksyk i do Meksyku. Nazywany jest "monarcha lasów w płn.-zach. części Ameryki nad Pacyfikiem" (Seneta).

Jedlica tworzy jednogatunkowe drzewostany lub występuje z innymi gatunkami, najczęściej Tsuga heterophylla - choina zachodnia i Thuia plicata - żywotnik olbrzymi. Gatunek długowieczny - jedlice osiągają wiek do 1000 lat. Gatunek introdukowany do Europy w 1792 roku. W Polsce pierwsze egzemplarze posadzono w 1833 roku w Niedźwiedziu.

Na terenie całego kraju rośnie dobrze z wyjątkiem Suwalszczyzny. Gatunek ten wrażliwy jest na spóźnione przymrozki. Jest to najszybciej rosnące drzewo klimatu umiarkowanego. W tym terenie zalecana jest odmiana "modra"- v.glauca.

W Polsce zarejestrowano 1136 powierzchni, łącznie 206 ha drzewostanów litych oraz 1209 ha lasów mieszanych, a także bardzo wiele grup i pojedyńczy chegzemplarzy sadzonych dla celów ozdobnych. Najlepszy wzrost wykazuje daglezja w Krainie Bałtyckiej (I), Stary Kraków i w Krainie Sudeckiej (VII) - Duszniki oraz Krainie Karpackiej (VIII). Najczęstsze odmiany to Pseudotsugadouglasii argenta Koester et Bais - forma srebrzysta, P.douglasii f. caesia Franco - forma szara, P.douglasiifastigiata Knight, P.douglasii Fletcheri - Fletcher - odmiana karłowata, P.douglasii var. glauca Beiss - odmiana sina.

Charakterystyka 

W dobrych warunkach siedliskowych drzewo osiąga do 90 m wysokości i średnicę do 400 cm. Jest to jeden z najważniejszych gatunków drzew Ameryki Płn., gdzie występują drzewa 1000-letnie. Pień do wys. 20 m bez gałęzi. W Europie drzewa są nieco niższe i cieńsze. Kora u drzew młodych cienka i ciemnoszara do zielonkawej, u drzew starszych - gruba, chropowata, z głębokimi bruzdami. Biel i twardziel dobrze odgraniczone. Biel prawie biały lub żółtawobiały, rzadko powyżej 5 cm. Twardziel czerwona lub czerwonobrązowa do żółtej. Przyrosty roczne wyraźne. Drewno pod wpływem światła ciemnieje, uzyskując barwę czerwono-brunatną.

Jest to jeden z najmocniejszych gatunków iglastych. Drewno jest twarde, średniokurczliwe, dość kwasoodporne. Zależnie od szybkości wzrostu może mieć różną szerokość przyrostów rocznych. Szczególnie drewno wąskosłoiste ma barwę bladożółtą i nazywane jest "yelow fir" w odróżnieniu od drewna średnio i szerokosłoistego określanego jako "red fir".

Obróbka mechaniczna: dobra przy drewnie drobnosłoistym, do złej przy drewnie szerokosłoistym; drewno wąskosłoiste dobrze się skrawa płasko i obwodowo; dobra obróbka przy piłowaniu, struganiu, nawiercaniu, frezowaniu, szlifowaniu, łupaniu, łączeniu na gwoździe i śruby.

Suszenie: dobre; dobra zdolność zachowania kształtu; niewielka skłonność do pękania i paczenia.

Sklejanie: dobre.

Wykańczanie powierzchni: dobre; drewno podatne na bejcowanie i pokrywanie lakierami; przyczepność lakierów na bazie olejów i poliestrowych - niedostateczna, korzystniejsze są lazury impregnujące.

Inne: biel daje się impregnować; drewno dość odporne na słabe kwasyi zasady; występują przebarwienia oksydacyjne przy kontakcie wilgotnego drewna z żelazem.

Wady: zbieżystość, sękatość, guzy, skręt włókien, nieregularny przebieg przyrostów, pęcherze żywiczne, pęknięcia okrężne, pęknięcia mrozowe, zgnilizny, chodniki owadzie.

Trwałość: dobra; twardziel w zasadzie dość odporna na zaatakowanie przez grzyby i owady.

Zastosowanie: drewno na okleiny, głównie skrawane obwodowo; drewno na okładziny, boazerie, parkiet; drewno konstrukcyjne średnich wymagań na cele wewnętrzne i zewnętrzne; w budownictwie wodnym, mostów, statków; do budowy wagonów, łodzi, samolotów; na stolarkę okienną, drzwiową, podłogi; na maszty, pale, podkłady, beczki; w przemyśle sklejkowym, celulozowym, płyt wiórowych i pilśniowych.

Cechy anatomiczne: cewki - długość: 2500-4500-5600 mm,udział: ok. 93%, przebieg: prosty, rzadko skręcony, grubość ścian cewek: w drewnie wczesnym: 4,0-8,0 mm,w drewnie póżnym 8,0-16,0 mm, grubościenność: drewno wczesne - 0,11-0,16, drewno późne - 0,40-0,65 miękisz podłużny: terminalny, skąpy lub brak, udział miękiszu: nieznaczny, cewki posiadają cienkie, spiralne zgrubienia; kanały żywiczne z ciekłą żywicą.

Właściwości fizyczne: gęstość przy wilg. 0%, (w stanie zupełnie suchym 320-470-730 kg/cm³, gęstość przywilg. 12-15% 350-510-750 kg/m³, gęstość w stanie świeżym (pościęciu) 640-700 kg/m³, skurcz: w kier. wzdłuż włókien 0,3%, w kier. promienowym 4,2-4,8%, w kier. stycznym 7,0-7,4%, objętościowy 11,5-12,5%.

Właściwości mechaniczne: wytrzymałość na zginanie statyczne 68-89 MPa, moduł sprężystości przy zgin. stat. 11200-13500 MPa, wytrzymałość na ściskanie 43-68 MPa, wytrzymałość na rozciąganie II ok. 105 MPa, wytrzymałość na rozciąganie ^ ok. 2,4 MPa, wytrzymałość na ścinanie7,8-10,2 MPa, udarność 3,8-6,0 J/cm³, twardość Brinella II ok.50 MPa, twardość Brinella ^ 20-30 MPa, łupliwość 0,3-0,5 MPa.

Pseudotsuga douglasii - daglezja zielona

fot. Stanisław Spława-Neyman

Różne

Według Bojarczuka najstarsza jedlica zielona w Polsce ma obecnie 139 lat. Egzemplarz rosnący w Kórniku ma wysokość 22 m i pierśnicę 63 cm. W Anglii, gdzie tradycja hodowli tego gatunku jest najstarsza, posadzono w 1958 roku 6 milionów sadzonek, a w roku 1952 - 5,5 mln sadzonek.

Daglezja oprócz wielu synonimów ma też nazwę "sosna oregońska" - "Oregon Pine". Została tak nazwana w stanie Oregon przez osadników z Europy. Drzewo to jest uważane przez dendrologów i leśników za "przyszłościowe". Najsłynniejsze lasy daglezjowe rosną na terenie Stanu British Columbia - Kanada. Stan Kolumbia Brytyjska w Kanadzie na 200-lecie istnienia słynnego Ogrodu Botanicznegow Kew-Gardens ofiarował z drzewa w wieku 370 lat słynny maszt flagowy o wysokości 67,6 m. Maszt ten przed modelowaniem ważył około 39 ton.

W naszym klimacie jedlice są bardzo żywotne. Dowodem tego może być fakt, że w zimie 1880 roku zmarzły wszystkie daglezje (jedlice) w arboretum- parku w Gołuchowie (około 20-letnie) do wysokości granicy pokrywy śnieżnej. Drzewa te bardzo dobrze regenerowały się i w 1928 roku osiągnęły 31 metrów. Mimo iż gatunek ten preferuje w Polsce regiony bogate w opady (Kraina Bałtycka i Sudecka), występuje w Wielkopolsce, gdzie ilość opadów jest raczej skąpa, w N-ctwie Sieraków leśnictwo Gospódka - znajduje się nieduży drzewostan daglezjowy, który wykazuje naturalne odnowienie.

Opracowanie:

doc. dr inż. Stanisław Spława-Neyman

mgr inż. Zofia Owczarzak